Dit liveblog is gesloten
Omtzigt is klaar, daarmee is er ook een eind gekomen aan de eerste termijn van de zijde van de Kamer. Morgenochtend om 10.15 uur gaat het debat verder. Dan krijgt premier Rutte het woord voor de beantwoording van alle vragen. Ook dat deel is live te volgen op deze site.
Door met de laatste spreker van vanavond: Pieter Omtzigt. Hij benadrukt dat alle groepen in Nederland er juist op achteruit gaan, omdat in het regeerakkoord is gerekend met twee procent inflatie, terwijl dat drie procent moet zijn.
Omtzigt pleit voor een nieuw sociaal contract, om burgers te beschermen tegen de overheid en vertrouwen te herstellen.
© ANP — Pieter Omtzigt Nu Van Haga, die zegt zich constructief op te stellen richting het nieuwe kabinet. ,,Hopelijk is de schade niet al te groot'', merkt hij wel gelijk op. Van Haga vindt het een probleem dat de bewindslieden die onder meer verantwoordelijk zijn voor de coronamaatregelen, opnieuw in Rutte IV zitten.
Volgens Van Haga zijn er twee miljoen ondernemers die last hebben van Rutte. ,,Maar Nederland kan niet zonder ondernemers. Het zou goed zijn als de leden van het nieuwe kabinet zich dat realiseren.''
Verder met Simons (Bij1). Volgens haar gaat Rutte III gewoon door. Ze mist visie, op hoe een rechtvaardig Nederland eruit ziet. ,,Het is een politieke keuze om alleen in de marge van de politiek te willen scoren.'' De grote problemen blijven in stand, meent Simons. Er is onwil om problemen fundamenteel aan te pakken.
Simons wil eerlijke lonen en indexatie van pensioenen. ,,Niemand mag erop achteruit gaan.'' Ze pleit ook voor een 'coronatax' voor rijken, die de afgelopen twee jaar nog rijker zijn geworden.
Nu Van der Plas (BBB). Ze vindt het verkeerd dat de rekening van de kabinetsplannen vooral bij de volgende generaties terecht komen. ,,We doen het voor de jongeren, maar op dat moment doen die jongeren er ineens niet zoveel meer toe.''
Ook snapt ze niet dat er zoveel geld in 'het gedrocht' rekeningrijden wordt gestopt, maar ondertussen de energierekening fors stijgt en er geen geld zou zijn om de aow'ers gekoppeld te houden aan de loonstijging.
Geld moet beter verdeeld worden, meent Van der Plas. Minder naar plannen waarvan we de uitkomst niet weten, meer naar het welzijn van mensen.
Door met Den Haan, die zich zorgen maakt over de ogen van Rutte. ,,Het heldere zicht ontbreekt.'' Ze vindt dat het kabinet onvoldoende aandacht heeft voor de ouderen. ,,Vergrijzing wordt in het akkoord maar één keer genoemd.'' Den Haan benadrukt dat mensen die niet meer betaald werken, nog altijd van groot maatschappelijk belang zijn.
Den Haan vindt het schandalig dat de aow wordt losgekoppeld van de minimumlonen. In haar ogen dat ook financieel helemaal niet nodig. ,,Het zijn allemaal politieke keuzes.''
Nu Azarkan (Denk). Hij vraagt zich af wat het regeerakkoord nou echt gaat betekenen voor mensen die al jaren zijn achtergesteld. ,,12 jaar lang Rutte heeft ervoor gezorgd dat nog maar 3 op de 10 Nederland dit kabinet vertrouwen.'' Hij wil weten hoe Rutte dat vertrouwen gaat herstellen.
Azarkan is zelf ook wantrouwig. ,,Ik ben ook jaren voorgelogen in deze Kamer. Dat maakt het werk van volksvertegenwoordiger erg moeilijk.''
Hij heeft geen goed woord over voor de bezuinigingen in de zorg. Ook vindt hij het verkeerd dat het 'torenhoge eigen risico' gewoon in stand blijft.
© ANP — Farid Azarkan (Denk) Het woord is aan Van der Staaij (SGP). Het verbaast hem dat er zo weinig in de plannen over corona staat, terwijl juist daarover zoveel onvrede bestaat. Hij mist een visie voor langere termijn.
Er wordt steeds sneller van een crisis gesproken, valt Van der Staaij op. Die 'crisisinflatie' leidt volgens hem ook tot een 'centralistisch crisiskabinet'. Hij wil graag weten hoe Rutte dat gaat voorkomen.
Van der Staaij verzet zich - zoals altijd - tegen abortuswetgeving.
De volgende spreker is Eerdmans (Ja21). Hij is blij met extra bewindspersonen om de werklast te verdelen. Wat betreft de plannen zegt Eerdmans: ,,Laat het maar zien.''
Inhoudelijk ziet Eerdmans de nodige problemen. Zo stelt hij vast dat er een linkse wind bij de VVD waait wat betreft immigratie en is hij ook niet gelukkig met Jetten (D66) als minister van Klimaat.
Eerdmans staat nadrukkelijk stil bij jongeren, die erg te lijden hebben onder de coronacrisis. Bezuinigen op jeugdzorg is niet te verdedigen, zegt hij.
© Hollandse Hoogte / ANP — Joost Eerdmans (Ja21) Door met Dassen (Volt). Hij vindt dat er een gebrek is aan analyses waarop keuzes worden gebaseerd. ,,Dat was tien jaar geleden het probleem, en dat is nog steeds zo.''
Volgens Dassen moet de effectiviteit in Europa omhoog. Hij pleit voor een Europese winstbelasting voor grote bedrijven als Booking.com, Google en Facebook. Ook qua defensie moeten we meer samenwerken met omliggende landen, meent hij.
De Volt-leider pleit ook voor 'constructieve samenwerking'. Daarvoor moeten alle partijen in de spiegel kijken en bereid zijn die samenwerking op te zoeken.
Nu Ouwehand (PvdD). ,,Het vertrouwen in de politiek en dit kabinet is historisch laag'', zegt ze. ,,Het is van het allergrootste belang dat de regering de waarheid spreekt en problemen oplost.'' Qua vertrouwen begint het dus niet goed, stelt ze.
Wel is Ouwehand blij met een aantal zaken, zoals de basisbeurs en aanpak van klimaatproblemen. ,,Een aantal wissels is omgezet.''
De volgende spreker is Gert-Jan Segers (CU). ,,Ik heb laatst wat laten liggen in de trein'', begint hij zijn betoog. Gelach uit de Kamer.
Segers benadrukt dat we in Nederland vooral goed moeten samenwerken. Dat vraagt om openheid, iets dat volgens Segers terug te zien is in het regeerakkoord.
Rutte IV moet vooral ook oog hebben voor de zwakkeren in de samenleving, stelt de CU-leider. ,,Aan deze groepen zal ik blijven denken, ik zal ze niet vergeten.'' Daarom gaan we in Nederland van een woningmarkt naar volkshuisvesting, omdat woningen wat hem betreft niet iets zijn om financieel bij te winnen.
Net als veel andere partijleider staat ook Segers stil bij Groningen. De 'wanhoop en diepe teleurstelling' is hem bijgebleven. ,,Ik vind dat pijnlijk om te zien.'' Hij is niet blij met de extra noodzakelijke gaswinning.
Segers wil een onderzoek naar polarisatie.
Heerma is klaar, door met Klaver (GroenLinks). Hij vraagt Rutte wat de kans is dat Rusland binnenvalt in Oekraïne. Tegen die achtergrond, de dreiging van een oorlog, debatteert de Kamer vanavond, zegt hij.
Klaver had ondanks de positieve punten meer verwacht van Rutte IV. ,,Ik dacht, en nu gaan we het echt een keer anders doen. Niet alleen symptomen bestrijden, maar problemen fundamenteel aanpakken.'' Ook Klaver staat stil bij de bestuurscultuur, en spoort het kabinet aan daar daadwerkelijk werk van te maken.
© ANP — Jesse Klaver (Groenlinks) Iedereen is uitgegeten, we gaan door met het debat. Heerma (CDA) krijgt het woord. De coronacrisis heeft aangetoond dat de samenleving weer behoefte heeft aan een sterkere overheid, stelt hij.
Heerma hekelt het feit dat niet alle groepen in Nederland er op vooruit gaan. Hij wil dat de koopkracht voor de ouderen gerepareerd wordt. ,,Dat kan niet en is in strijd met de afspraken.''
De CDA-voorman kaart opnieuw het belang van een nieuwe bestuurscultuur aan.
Kamervoorzitter Bergkamp schorst het debat tot 20.00 uur voor het diner.
Door met de inbreng van Ploumen (PvdA). Ze waarschuwt opnieuw voor een toenemende ongelijkheid in Nederland. ,,Rutte IV start met een onvoldoende'', meent ze. Dat blijkt onder meer uit de situatie in Groningen. Die ongelijkheid drijft mensen steeds verder uit elkaar, waarschuwt ze.
Ook heeft ze weinig goede woorden over de verhoging van het minimumloon. ,,83 cent per uur, en niet eens vanaf nu. Nee, vanaf 2023.''
,,Het is een vorm van politiek die geen fundamentele keuzes durft te maken'', typeert ze de plannen van het nieuwe kabinet. Ze pleit onder meer voor eerlijke keuzes.
Ploumen denkt dat er geen samenwerking mogelijk is met PvdA als het kabinet 'volhardt in het eigen gelijk'.
Ploumen (PvdA) wil graag van Paternotte weten wat 'er mis is gegaan' wat betreft de ongelijkheid in Nederland. Hij is het niet met haar eens en verwijst onder meer naar het afschaffen van de jubelton, belasten op écht rendement in plaats van fictief rendement en het aanpakken van belastingfraude.
© ANP — Jan Paternotte (D66) Door met Paternotte (D66). ,,Hoe sneller dit regeerakkoord wordt uitgevoerd, hoe beter'', dacht hij naar eigen zeggen toen hij het voor het eerst las. Maar hij wil vanuit de Kamer wel een 'onafhankelijke aanjager' zijn, om ervoor te zorgen dat er zoveel mogelijk uit de plannen uitgevoerd wordt.
We gaan weer verder. Marijnissen (SP) krijgt het woord. Ze start met de situatie in Groningen. Hoewel er extra subsidie is beloofd, is dat volgens haar bij lange niet genoeg om de getroffen gezinnen te compenseren. Ook vermoedt ze dat dit allemaal niet gebeurd zou zijn als het om Amsterdam ging. ,,Er is heel veel terecht cynisme.'' Marijnissen pleit opnieuw voor een crisisaanpak voor Groningen.
Marijnissen wil dat de bezuiniging op de verpleegzorg direct van tafel gaat, en dat er meer geld gaat naar de lonen van medewerkers in de zorg. Dat geldt ook voor het loskoppelen van het aow van de minimumlonen, die 7,5 procent stijgen.
Hermans (VVD) is klaar, na drie uur vooral vragen beantwoorden. Voorzitter Bergkamp schorst voor vijf minuten, daarna is het woord aan Lilian Marijnissen (SP).
Paternotte (D66) bevraagt Hermans (VVD) over de gaswinning in Groningen. Hermans erkent dat de contracten met Duitsland, waardoor er nu extra gas gewonnen moet worden, nieuw voor haar was. Ze roept het kabinet dan ook op duidelijk te zijn over mogelijke tegenslagen rond het uiteindelijk dichtdraaien van de gaskraan.
Begin van het debat gemist? We praten je snel bij in deze video:
Hermans wordt nog altijd bevraagd op het kabinetsbeleid. Dat lijkt nogal consequenties te gaan hebben op de planning. De VVD staat als tweede op de sprekerslijst, waar in totaal 19 partijen staan. Op tijd naar huis vanavond zit er voor de Kamerleden in ieder geval niet in.
© Tweede Kamer — De volledige sprekerslijst Omtzigt concludeert dat de VVD niet achter het akkoord staat, ook al zegt Hermans (VVD) van wel. ,,We hebben net geconcludeerd dat de VVD de koopkrachtcijfers bagger vindt.''
Hij wil graag horen wat de VVD zelf zou willen, als onderdeel van de 'open bestuurscultuur'. Hermans herhaalt dat ze dit akkoord wil uitvoeren. Daarbij benadrukt ze dat iedereen erop vooruit zou moeten gaan, zoals het uitgangspunt van het kabinet is.
© ANP — Pieter Omtzigt Hermans (VVD) wordt door meerdere partijen aangesproken op het loskoppelen van de ouderen bij de verhoging van het minimumloon. Dat is ze niet van plan.
Nu Wilders (PVV). Ook hij maakt een punt van de financiële positie van ouderen in Nederland. Hij wil dat Hermans belooft dat de aow-uitkering stijgt met 7,5 procent, net als het minimumloon.
Die belofte doet Hermans niet. Wel herhaalt ze dat het kabinet iedereen een plus heeft beloofd. Ze roept de leden van Rutte IV dan ook op dat te realiseren.
Azarkan (Denk): ,,Mevrouw Hermans leeft in een andere werkelijkheid.'' Hij vraagt haar wat een alleenstaande oudere per maand ontvangt. Dat weet ze niet. Azarkan verwijt haar geen concrete oplossingen te bieden voor mensen die onder de streep in het rood eindigen.
Sophie Hermans (VVD) krijgt het woord. Ze vindt dat er een 'goed en stevig' akkoord ligt, waar vrijwel iedereen beter van wordt. Ook zij belooft, net als Rutte vanmorgen tijdens de regeringsverklaring, dat de VVD openstaat voor voorstellen van de oppositie.
Marijnissen (SP) wil graag weten wat er gedaan wordt aan het feit dat de energierekening stijgt, dat er hoge inflatie is, dat de huren blijven stijgen. ,,Mevrouw Hermans heeft 12 maanden de tijd gehad om te bedenken hoe die problemen kunnen worden aangepakt.''
Hermans erkent dat als er mensen in de min eindigen, dat niet strookt met het uitgangspunt van het kabinet. Daar moet dan iets aan gedaan worden. Marijnissen vraagt opnieuw wat ze er concreet aan gaat doen, 'in plaats van benoemen dat het een uitdaging is'.
© ANP — Sophie Hermans (VVD) Kamervoorzitter Bergkamp neemt het woord. Ze benadrukt dat er binnenkort een debat volgt over de manier waarop Kamerleden met elkaar omgaan, en wil discussie daarover graag daar bespreken.
PVV-leider Geert Wilders reageert verbaasd: ,,Waarom doet u dit nu?'' Hij meent dat Bergkamp stelling tegen hem inneemt. ,,Er is niets verkeerds gezegd.''
Sjoerd Warmerdam werd vanmorgen geïnstalleerd als nieuw Tweede Kamerlid. Daarbij droeg hij een jasje dat meteen iedereen opviel. Achter het jasje zit een bijzonder verhaal.
Rutte neemt weer plaats in vak-K, het deel van de Tweede Kamer waar de bewindsleden zitten. Ze zijn vandaag niet allemaal aanwezig vanwege de geldende coronamaatregelen.
Over een paar minuten gaat het debat verder, maar dan wel zonder Thierry Baudet (FvD). Hij heeft zich afgemeld met hoestbuien en griepklachten.
Wilders is klaar, Kamervoorzitter Bergkamp schorst het debat tot 13.30 uur voor de lunch.
Wilders (PVV) wil al in de eerste termijn een motie van wantrouwen indienen, maar daar gaat de Kamer voor liggen. Hij zal moeten wachten tot de tweede termijn.
Wilders gaat door, dit keer over de financiële situatie van de AOW'ers. Hij vindt dat Rutte zich moet schamen door het minimumloon te verhogen, maar de uitkeringen van ouderen daarvan uit te sluiten.
Hij heeft ook forse kritiek op de verslechterende zorg in verpleeghuizen en de toenemende inflatie. Hij verwijt de kabinetsleden 'geen idee' te hebben hoe zwaar sommige mensen het al hebben. Dat Rutte IV wel 60 miljard investeert in klimaatmaatregelen, laat volgens Wilders zien dat dit het 'slechtste kabinet ooit' is. De PVV'er wil dat de energierekening van Nederlanders volledig wordt gecompenseerd.
© ANP — Geert Wilders (PVV) Ook Omtzigt meldt zich nu met een opmerking aan het adres van de Kamervoorzitter. ,,U bent een scheidsrechter, geen procesbegeleider.'' Hij vindt dat als Bergkamp de leiding heeft, ze ook moet durven om 'gele en rode kaarten' uit te delen.
Ook Simons (Bij1) spreekt Bergkamp aan op haar leiding van het debat. Ze wil dat de Kamervoorzitter ingrijpt als er racistische uitspraken worden gedaan. ,,Ik vraag u of u ons ook wilt helpen die veiligheid te waarborgen.''
Bergkamp benadrukt Wilders al een aantal keer op zijn woorden te hebben aangesproken. ,,Ik normeer het debat en grijp ook in.'' Ze vindt het belangrijk dat een debat over zaken die de rechtsstaat raken, scherp gevoerd moet kunnen worden. Bergkamp zegt toe soepel om te gaan met het aantal interrupties.
© ANP — Kamervoorzitter Vera Bergkamp Interruptie van Klaver (GroenLinks), die stelt dat dit 'geen debat is'. ,,Als je journalisten wegzet als gevaar voor de democratische rechtsorde, dan tast je die rechtsorde aan. Dat kan niet in het parlement.'' Hij wil dat Bergkamp ingrijpt. Ze gaat daar niet op in.
Volgens Wilders is het zijn mening dat de pers zich gedraagt als lakei van de macht.
Wilders gaat door met zijn inbreng. Hij wil dat de Nederlandse grenzen dicht gaan voor 'gelukszoekers'. ,,We importeren terreur en geweld'', meent hij.
Ook de 'woke-cultuur' is een groot probleem, stelt Wilders. ,,Als je daar kritiek op hebt, word je verketterd.'' Hij noemt het allemaal onzin.
Wilders (PVV) wordt door zowel de Kamervoorzitter Bergkamp, Hermans (VVD) en Klaver (GroenLinks), Ploumen (PvdA) en Paternotte (D66) aangesproken op zijn manier waarop hij spreekt over de islam en in het bijzonder D66-Kamerlid Fonda Sahla, en haar zus Soumaya Sahla, ex-lid van de Hofstadgroep.
Kamervoorzitter Bergkamp grijpt opnieuw in. Volgens haar ontstaat er nu 'een sfeer waarvan ik denk: dat zouden we niet moeten willen'. Wilders benadrukt niks verkeerd te hebben gezegd. ,,Ik heb niets gezegd dat bezijden de waarheid is.''
,,Veiligheid is een heel belangrijk onderwerp, en dat weet u als geen ander'', zegt Bergkamp tegen Wilders. ,,Ik krijg ook signalen, dat als het gaat om de verruwing van het debat hier en hoe we reageren op sociale media, dat dat een effect heeft.'' Daarover heeft Bergkamp contact met de veiligheidsdiensten.
Wilders start nu met zijn inbreng. Volgens hem is Rutte IV het meest linkse en 'schofterige' kabinet 'sinds Den Uyl'. ,,Iedereen is de klos en levert in'', stelt hij, verwijzend naar onder meer de hoge energierekeningen, hoge benzineprijzen, en de invoering van rekeningrijden.
Wilders gaat 'met open vizier' proberen dit kabinet zo snel mogelijk weg te krijgen. Hij waarschuwt de andere kabinetsleden voor Rutte, die volgens hem zonder twijfel de steun voor bewindslieden intrekt als het lastig wordt.
Ook minister Kaag (Financiën), Ollongren (Defensie) en Yeşilgöz (Justitie en Veiligheid) krijgen ervan langs.
Ook Gert-Jan Segers (CU) bevraagt Wilders over zijn opmerking dat 'er een partij zou zijn die Wilders onder de zoden zou willen zien'. De PVV-leider heeft geen zin om het debat opnieuw aan te gaan, maar Segers geeft niet op. ,,Ik snap oprecht niet dat Wilders ruzie maakt met de verkeerde mensen.''
© ANP — Gert-Jan Segers (ChristenUnie) Wybren van Haga breekt in en verwijt Wilders dat zijn woorden niet passen bij 'het nieuwe elan' in de Tweede Kamer. ,,Ik dacht dat we positief zouden doen?''
Geert Wilders (PVV) krijgt het woord. Hij krijgt het gelijk aan de stok met Jan Paternotte (D66) over een tweet over de afkomst van minister Dilan Yeşilgöz (Justitie en Veiligheid). Wilders wil dat zij afstand doet van haar Turkse nationaliteit en merkte in de tweet op dat 'ze' hem 'het liefst onder het gras zien verdwijnen'. ,,Ik sta achter elke letter van mijn tweet.''
Yeşilgöz heeft Wilders geprobeerd te bellen, maar hij heeft dat genegeerd. Volgens de PVV-leider was ze toen nog geen minister van Justitie, en nam hij daarom niet op.
Rutte is klaar, het debat begint over een paar minuten met de inbreng van PVV-leider Geert Wilders.
Rutte begint aan de regeringsverklaring. Hij benadrukt dat het kabinet beter moet luisteren, meer moet verbinden en minder moet verdelen. Hij meent dat het regeerakkoord ruimte laat voor invloed van buitenaf. Wel zegt hij tegen de oppositie dat 'niet alles kan worden uitgevoerd'.
De premier vindt dat het formatieproces veel te lang heeft geduurd. Dat vraagt volgens hem om 'een stevige evaluatie' en 'een kritische zelfonderzoek van ons allen'.
Voorafgaand aan het debat spreekt premier Rutte de regeringsverklaring uit. De Kamerleden zijn inmiddels in de zaal, ze staan nog wat met elkaar te praten.
Wilders zal waarschijnlijk gelijk een motie van wantrouwen indienen, zo kondigde hij gisteren aan op Twitter.
Het debat start rond 11.00 uur. Geert Wilders (PVV) trapt af, hij krijgt 25 minuten spreektijd. Het belooft vandaag een lange zit te worden. De volledige sprekerslijst:
© Tweede Kamer — De sprekerslijst
